روزنامه گل

این در حالی است که فوتبال پایه، موضوعی است که بیش از صد سال است بحث آن در جهان مطرح شده و در نیم قرن گذشته هم بسیاری از تیم های فوتبال دنیا به اهمیت آن پی برده اند. یکی از پایه گذاران رسیدگی به فوتبال پایه، باشگاه آژاکس بود که آکادمی جوانان خود را در سال 1900 تاسیس کرد و تا سالها و تا به امروز، بازیکنان مختلفی را به تیم های اروپایی معرفی کرده که بسیاری از آنها به ستاره های بزرگی تبدیل شدند. در سال 1966 هم مؤسسهٔ استعدادیابی و پرورش بازیکنان مستعد باشگاه فوتبال بارسلونا به نام لاماسیا تاسیس شد و از سال 1979 با پیشنهاد یوهان کرایف فعالیت خود را به عنوان مکان پرورش بازیکنان جوان و مستعد خارج از شهر بارسلونا آغاز کرد. این آکادمی بازیکنان زیادی را پرورش داد و معرفی کرد که مشهورترین آنها لیونل مسی است. از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۹، ۴۴۰ جوان خانه و خانواده خود را برای اقامت در آکادمی ترک کرد‌ند. حدود نیمی از آنها از کاتالونیایی بودند و بقیه از مناطق دیگر پادشاهی اسپانیا و خارج از آن بودند. در این شرایط، خبرنگار دیلی تلگراف گزارش داد که لاماسیا جایگزین آکادمی افسانه ای آژاکس به عنوان اصلی‌ترین خط تولید فوتبال شده‌است.

تیم های پایه ایران؛ از شاهین تا فولاد

فوتبال در ایران هم اگرچه برای نخستین‌بار، در مسجدسلیمان و در سال ۱۲۷۸ آغاز شد ولی بازیکنان فوتبال در آن سالها به صورت آکادمیک رشد نمی کردند و تنها با استعداد ذاتی شان سر از تیم های فوتبال در می آوردند. در خرداد ۱۳۲۱، عباس اکرامی، دیوان حافظ را باز کرد و این شعر را دید:« در هوا چند معلق زنی و جلوه کنی، ای کبوتر نگران باش که شاهین آمد» از این رو باشگاهی را که با کمک جوانان دانشجو بنیاد گذاشته بود، شاهین نام نهاد. او که یک آموزگار بود، باشگاه را با یاری شماری جوانان دانشجو با شعار اول اخلاق، دوم درس، سوم ورزش برپا ساخته بود. شاهین در دهه‌های 30 و 40 خورشیدی یکی از نیرومندترین و مهم‌ترین تیم‌های فوتبال ایران بود که تیم‌های فوتبال این باشگاه پس از چندی به 3 تیم شاهین، عقاب و شهباز افزایش یافت. بازیکنان این تیم‌ها را دانش‌آموزان دبیرستان‌ها تشکیل می‌دادند. این باشگاه در دهه ۱۳۲۰ تیم‌های پایه فوتبال نیز داشت و توانست بازیکنان بزرگی مانند پرویز دهداری، امیرمسعود برومند، همایون بهزادی، حبیب محقق زاده، جعفر کاشانی، حمید شیرزادگان، حسین کلانی و بسیاری دیگر را که در تیم ملی بازی کردند، به فوتبال ایران بشناساند و در ادامه نیز تیم های دیگر فوتبال ایران نیز رو به استفاده از بازیکنان جوان آوردند که از میان آنها می توان به باشگاه راه آهن اشاره کرد که آن هم در دهه 50 و60 بازیکنان زیادی را تحویل فوتبال تهران و ایران داد. در سالهای پس از انقلاب هم استفاده از بازیکنان جوان ادامه پیدا کرد ولی این موضوع چندان به صورت علمی و آکادمیک نبود و تنها چند باشگاه بودند که تیم های پایه ای قدرتمندی داشتند که نمونه آنها باشگاه پاس تهران بود. باشگاهی که اگرچه تیم بزرگسالانش منحل شد اما همچنان در رده تیم‌های پایه فعال است و در لیگ فوتبال امیدهای تهران تیم دارد. در سال های دهه 60 و70 شمسی هم تیم های پایه ای بانک ملی فعالیت زیادی داشتند و بازیکنان مختلفی مانند مجید نامجومطلق، حسین یاریار، مهدی مهدوی کیا و زنده یاد علی انصاریان از بانک ملی رشد و معرفی شدند. از اوایل دهه 80 و در سال 1379 آکادمی فوتبال باشگاه فولاد با هدف کشف و پرورش جوانان مستعد خوزستانی تأسیس شد. هم‌اکنون آکادمی فولاد بیش از ۴۰۰ بازیکن و ۳۴ مربی را در رده‌های مختلف پایه دارد. از محصولات این آکادمی می‌توان به بازیکنانی چون ایمان مبعلی، اسماعیل شریفات و کاوه رضایی اشاره کرد.

چه تیم هایی در لیگ های پایه نماینده دارند؟

نگاهی به وضعیت تیم های لیگ برتری در رده های پایه، آمارهای جالبی را نشان می دهد. در لیگ برتر امیدهای کشور، ملوان، مس رفسنجان، ذوب آهن، مس کرمان، نساجی، فولاد، صنعت نفت، آلومینیوم، نفت مسجدسلیمان و تراکتور حضور دارند تا 10 تیم از 16 تیم لیگ برتری بزرگسالان در لیگ امیدهای کشور تیم داشته باشند. در لیگ برتر جوانان کشور هم، ملوان، فولاد، مس کرمان، نساجی، گل گهر، تراکتور، سپاهان و ذوب آهن حضور دارند تا 8 تیم لیگ برتری بزرگسالان در رده جوانان هم تیم لیگ برتری داشته باشند. در لیگ برتر نوجوانان که در 4 گروه برگزار می شود، فولاد، ذوب آهن، سپاهان، مس کرمان، تراکتور و ملوان هم 6 تیمی هستند که نماینده دارند و در لیگ برتر نونهالان کشور هم که در 4 گروه برگزار می شود، 5 تیم فولاد، سپاهان، مس رفسنجان، مس کرمان و ملوان فعالیت می کنند.

حضور پررنگ ملوان و مس کرمان

بررسی جزئی تر فعالیت تیم های لیگ برتری در رده های پایه نشان می دهد تنها 3 تیم فولاد، ملوان و مس کرمان در همه رده های نونهالان، نوجوانان، جوانان، امید و بزرگسالان در لیگ برتر کشور حضور دارند. جالب اینکه ملوان و مس کرمان در این فصل به بیست و دومین دوره لیگ برتر بزرگسالان صعود کرده اند. سعید قرایی مدیر رسانه ای مس کرمان درباره وضعیت تیم های پایه ای این باشگاه به خبرنگار «ایران» گفت:« باشگاه مس در چند سال اخیر سرمایه گذاری خوبی روی تیم های پایه انجام داده و در حال حاضر در همه رده ها در لیگ برتر تیم داریم. در این مدت سعی کرده ایم روی بازیکنان بومی و بازیکنان دیگر از استان کرمان تمرکز کنیم. در لیگ برتر امسال از بازیکنان کرمانی مانند سامان تورانیان، علی تهامی، امیرحسین عسگری، علی خلیلی ماهانی، محمد امین کاظمیان و عرفان رشیدی و همچنین آرمان شهداد نژاد دروازه بان مان که اهل جیرفت است، در مسابقات مختلف استفاده کرده ایم. بازیکنان رده های سنی مس کرمان خوابگاه دارند و به آنها بابت بردهای ارزشمند پاداش داده می شود ولی بازیکنان تیم امید حقوق می گیرند و بهترین های شان به تیم بزرگسالان منتقل می شوند و بازیکنان دیگر هم پس از رده سنی امید به تیم های دیگر منتقل می شوند. ضمن اینکه فرزاد حسین خانی سرمربی مان هم کاپیتان پیشین مس و یک مربی بومی است.» میثم شاهین مدیر رسانه ای ملوان هم درباره تیم های پایه ای این باشگاه چنین توضیح داد:« ملوان در طول سالها همیشه تیم های پایه ای خوبی داشته ولی در چند سال اخیر آنها وضعیت نامناسبی پیدا کرده بودند اما از وقتی که آقای پژمان نوری به عنوان مدیرعامل و آقای مازیار زارع به عنوان سرمربی ملوان انتخاب شدند، شرایط بهتر شد. در حال حاضر، بازیکنانی از استان گیلان مانند پرهام صیاد برهانی (انزلی)، محسن انبساطی و ارسلان تفضلی (رشت)، پرهام موقری (خمام) و سهیل فداکار کسمایی (صومعه سرا) در بازی های ملوان استفاده کرده ایم و 2 بازیکن انزلی چی از رده سنی جوانان به نام های محمدرضا بردبار و محسن علافی هم به تیم بزرگسالان منتقل شده اند.»

چرا استقلال و پرسپولیس لیگ برتری نیستند؟

اما سوالی که در این بین وجود دارد، این است که چرا استقلال و پرسپولیس به عنوان 2 تیم پرطرفدار و مطرح فوتبال ایران، در لیگ های برتر پایه ای حضور ندارند. البته سرخابی ها تیم های پایه ای دارند اما این تیم ها خروجی چندانی ندارند و ممکن است تنها یکی دو بازیکن از آنها به تیم های بزرگسالان این دو باشگاه منتقل شوند. این در حالی است که استقلال و پرسپولیس همواره در فصل نقل و انتقالات بیشترین خرید را انجام می دهند که باعث می شود هزینه های میلیاردی زیادی را متحمل شوند. البته در این بین نقش مربیان هم بسیار تعیین کننده است. در این سالها علی دایی در پرسپولیس به بازیکنان جوان و گمنام بها داد که نتیجه آن ستاره شدن بازیکنانی مانند مهدی طارمی، احمد نوراللهی و امید عالیشاه بود. در استقلال هم فرهاد مجیدی فصل گذشته این رویه را در پیش گرفت و باعث چهره شدن بازیکنی مانند امیرحسین حسین زاده شد و امیرعلی صادقی هم قبل از جام جهانی به تیم ملی بزرگسالان دعوت شد. با این حال، روند کند است و به طور مثال از بین بازیکنان جوان پرسپولیس، تنها عمری در ترکیب این تیم به میدان رفته است.