روزنامه گل

امروز شصت‌ونهمین مراسم اهدای توپ طلا (Ballon d'Or) برگزار می‌شود؛ جایزه‌ای که از سال 1956 تاکنون همواره یکی از معتبرترین افتخارات فردی در دنیای فوتبال بوده است. اگرچه توپ طلا در ابتدا تنها به عنوان یک جایزه رسانه‌ای به بهترین بازیکن اروپا اهدا می‌شد، اما حالا به پدیده‌ای جهانی و فرهنگی تبدیل شده که میلیون‌ها نفر آن را دنبال می‌کنند.

در مراسم امسال، گمانه‌زنی‌ها حاکی از رقابت بین عثمان دمبله، رافینیا و لامین یامال برای کسب این افتخار است؛ رقابتی که مانند همیشه با شایعات، کمپین‌های رسانه‌ای و دسیسه‌های آشکار و پنهان همراه است. سازندگان اولیه این جایزه هرگز نمی‌توانستند تصور کنند که توپ طلا روزی تا این حد بزرگ، تأثیرگذار و البته پرهزینه شود.

توپ طلا چگونه ساخته می‌شود؟
ساخت توپ طلا یک فرایند کاملاً دستی، دقیق و هنرمندانه است که توسط خانه جواهرات فرانسوی ملریو دیتس ملر انجام می‌شود؛ شرکتی که به‌ عنوان قدیمی‌ترین برند جواهرسازی جهان شناخته می‌شود. این خانه‌ جواهرات در سال 1613 توسط خانواده‌ای ایتالیایی‌تبار تأسیس شد و از آن زمان تا امروز، به مدت بیش از چهار قرن، تحت مدیریت همین خانواده باقی مانده است. مدیر کنونی، لورا ایزابل ملریو، نماینده نسل چهاردهم این خاندان است.

ساخت این جایزه تقریباً شش ماه زمان و بیش از 100 ساعت کار دقیق نیاز دارد. مراحل ساخت به شرح زیر است:

ابتدا دو نیمکره از جنس برنج با دقت به یکدیگر جوش داده می‌شوند.

سپس هنرمندی سوراخی در توپ ایجاد می‌کند تا بتوان پایه‌ سنگی آن (از جنس پیریت) را نصب کرد.

پس از آن، تراشکاری انجام می‌شود تا ظاهر توپ فوتبال با 32 پنل شش‌ضلعی بازسازی شود. این مرحله به‌ تنهایی 15 ساعت طول می‌کشد.

سپس توپ، صیقل داده شده و به دست یک حکاک‌ سپرده می‌شود که نام برنده، سال و عنوان جایزه را روی آن حک می‌کند.

در نهایت، توپ با یک لایه نازک طلا آبکاری می‌شود تا به ظاهر نهایی برسد.

وزن نهایی توپ طلا حدود 15 کیلوگرم است. البته هر نسخه‌ این جایزه با نسخه‌های قبلی متفاوت است. ترکیب فلزات برنجی و همچنین نوع سنگ پیریتِ پایه، هر سال تغییر می‌کند تا هر جام کاملاً منحصربه‌فرد باشد.

تحول در طراحی توپ طلا
در طول نزدیک به 7 دهه، طراحی توپ طلا تنها دو بار دستخوش تغییر شده است:

دهه 1980: پس از درخشش میشل پلاتینی، اندازه‌ جام افزایش یافت.

سال 2003: تغییراتی در ظاهر پنل‌ها ایجاد شد. در ابتدا، هر شش‌ضلعی دارای دو خط داخلی بود اما شرکت آدیداس آن را تقلید از طراحی توپ‌های خود دانست و تهدید به اقدام قانونی کرد. در نتیجه این خطوط حذف شدند و توپ طلای امروزی متولد شد.

توپ طلا چگونه حمل می‌شود؟
برای حمل این جایزه‌ باارزش، از تخصص برند لوکس لویی ویتون بهره گرفته می‌شود. این شرکت هر سال دو جعبه مخصوص (برای جوایز مردان و زنان) طراحی می‌کند که ضمن حفاظت کامل، از نظر زیبایی نیز چشم‌نواز هستند. لویی ویتون تجربه‌ طولانی در طراحی جعبه‌های ویژه برای رویدادهای بزرگ ورزشی نظیر جام جهانی فوتبال، فرمول یک، جام دیویس و اوپن استرالیا دارد. جعبه‌های حاوی توپ طلا تا زمان برگزاری مراسم در دفتر فرانس فوتبال نگهداری می‌شوند اما در روز مراسم، تحت تدابیر امنیتی ویژه و به‌ صورت محرمانه به محل برگزاری منتقل می‌شوند. مسیر، وسیله نقلیه و جزئیات لجستیکی کاملاً مخفی نگه داشته می‌شود تا از هرگونه سرقت یا حادثه احتمالی جلوگیری شود.

سرقت تاریخی از پلاتینی
گرچه سرقت توپ طلا بسیار نادر است اما در ژوئیه 2025 حادثه‌ای بی‌سابقه رخ داد. سارقان به خانه‌ میشل پلاتینی، اسطوره فوتبال فرانسه دستبرد زدند و حدود 20 جام، مدال و یادگار ارزشمند را ربودند. به‌گفته برخی منابع، یکی از توپ‌های طلای پلاتینی نیز ممکن است در میان اموال سرقت‌ شده بوده باشد. پلاتینی بین سال‌های 1983 تا 1985 سه بار متوالی برنده این جایزه شده بود.

سوپر توپ طلا؛ جایزه‌ای فراتر از معمول
36 سال پیش، در اقدامی ویژه، مجله فرانس فوتبال تصمیم گرفت دو جایزه توپ طلا اهدا کند:

جایزه‌ اول به بهترین بازیکن سال: مارکو فان باستن

جایزه‌ دوم به بهترین بازیکن سه دهه اخیر: سوپر توپ طلا

برنده سوپر توپ طلا با آرای مشترک روزنامه‌نگاران، برندگان پیشین و خوانندگان مجله انتخاب شد. در نهایت، آلفردو دی استفانو، اسطوره رئال مادرید با اجماع رسانه‌ها و بازیکنان انتخاب شد. هرچند بسیاری از خوانندگان مجله به پلاتینی رأی داده بودند اما نتیجه نهایی به نفع دی استفانو بود. سوپر توپ طلا از نظر طراحی مشابه نسخه اصلی بود اما در پایه‌ آن، چند توپ طلا به‌ صورت مینیاتوری تعبیه شده بود. این جایزه سال‌ها در موزه رئال مادرید نگهداری می‌شد تا اینکه در سال 2021 به حراج گذاشته شد و با قیمتی نزدیک به 214.5 میلیون یورو فروخته شد. مکان فعلی آن ناشناخته است.